En nu snel verder met de Prosecco...

• 

Inleiding en kennismaking: onze eigen Prosecco wijnreis

Op weg naar ons vakantiehuis in Umbrië (waar we overigens geweldige herinneringen bewaren aan een onvergetelijke lunch in de wijngaard van Arnaldo Caprai, maar dat even terzijde…) zouden we een paar nachten verblijven in Conegliano, het uiterste rechterdeel van het originele Prosecco wijngebied. Zo konden we een dagje Venetië combineren met een dagje door de Prosecco wijnstreek.

Zo kon het gebeuren dat we op een mooie dag de Brennerpas (A22) verlieten bij Trente (Trento voor de Italianen) om koers te zetten naar eerst Valdobbiadene en daarna Conegliano in wijnregio Veneto. Precies ook de twee plaatsen die het gebied van de Conegliano-Valdobbiadene Prosecco DOCG wijn aan de linker- en rechterkant begrenzen. Daarover verderop meer.

Bij het binnenrijden van de streek rondom Valdobbiadene krijg je een mooi beeld van het schitterende, laag heuvelachtige gebied met wijnranken tegen de stijlvolle berghellingen. Je waant je in een compleet andere wereld. Niet voor niets dat de fraaie heuvels in het Prosecco gebied sinds dit jaar (7 juli 2019) is toegevoegd aan de werelderfgoedlijst van UNESCO.

We passeerden Valdobbiadene om iets verder te stoppen voor een heerlijke lunch in het centrum van het originele Prosecco gebied, de Cartizze in het plaatsje Santo Stefano di Valdobbiadene. Gelukkig was er een plek bij restaurant Salis. Een geweldige locatie om te lunchen met een formidabel uitzicht over de allerbeste wijngaarden van de Prosecco.

Had ik al gezegd dat het een verrassing was voor mijn jarige vrouw 🙂

Na de lunch volgde een rondleiding en Prosecco proeverij bij Bisol. Dit is een van de bekendere Prosecco wijnhuizen. We kregen een hele serie van hun lekkerste wijnen te proeven. Na de rondleiding en proeverij gingen we door naar Conegliano. De onvergetelijke en magische middag kreeg de volgende dag (na ons bezoek aan Venetië) nog een leuk vervolg in de avond. In Conegliano waren we getuige van de festiviteiten rondom de Black Run. Het hele dorp was uitgelopen, in een leuke en gezellige wijnbar (Osteria Cima) konden we met de kinderen nog eenmaal proosten en terugkijken op twee geweldige dagen.

Al met al een mooie introductie tot een van de meest bekende wijnen uit Italië. Ik zou er graag nog eens terugkomen om nog meer te leren en te proeven.

Nu is het tijd om dieper in de Prosecco te duiken.

Alles over Prosecco wat je maar wil weten

Voordat ik je meeneem naar de bruisende Prosecco regio in Italië, staan we even kort stil bij wat Prosecco is.

Wat is Prosecco?

In het kort is de Prosecco de meest bekende Italiaanse ‘Champagne’ of mousserende wijn. De Prosecco bestaat voor minimaal 85% uit de Glera druif en wordt gemaakt volgens de Metodo Martinotti (Charmat). Hierbij vindt de tweede vergisting plaats in een afgesloten stalen tank (autoclave) in dus niet in de fles (Metodo Classico, zoals bij de Franse Champagne).

Nu we dat weten, kunnen we er wat verder op in gaan.

In onderstaand artikel neem ik je mee naar de sprankelende wereld van een van de meest bekendste champagne wijnen. Van de wijnstreek Prosecco, het maken van deze heerlijke mousserende wijn tot de verschillende soorten Prosecco die er zijn en uiteraard de verkrijgbaarheid van de lekkerste Prosecco hier in Nederland en België. Op al je vragen krijg je een antwoord. Als je snel Prosecco wil kopen, klik je op het hoofdstuk van jouw keuze hieronder. Als je echter alle tijd hebt, kun je je verdiepen in een van de bekendste bubbels ter wereld.

• Hoofdstuk 1: de wijnstreek Prosecco
• Hoofdstuk 2: hoe wordt Prosecco gemaakt?
• Hoofdstuk 3: welke soorten Prosecco zijn er allemaal?
• Hoofdstuk 4: de betoverende Prosecco wijnroutes

De wijnstreek Prosecco

Prosecco wordt gemaakt in het Noordoosten van Italië. Al meer dan 200 jaar is dit het gebied waar de proseccowijnstok wordt gebruikt om mousserende wijn van te maken.

De kern van het gebied, waar de allerbeste Prosecco DOCG wijnen vandaan komen, ligt in de regio Veneto. Hier wordt in vijf provincies (Belluno, Padua, Treviso, Venice en Vicenza) de lekkerste Prosecco wijn gemaakt. In de aangrenzende regio Friuli-Venezia Giulia zijn er vier provincies (Gorizia, Pordenone, Trieste en Udine) waar Prosecco gemaakt wordt.

De regio is uitermate geschikt om de Glera druiven te verbouwen, dankzij de ligging en het klimaat. De steile hellingen en de verschillen in temperatuur tussen dag en nacht, vormen de ideale omstandigheid om van de Glera druiven Prosecco te maken.

Op bovenstaande Prosecco wijnkaart staan de verschillende kwalificaties van de Prosecco wijnen per regio. Er zijn Prosecco DOCG wijnen en Prosecco DOC wijnen (op de website van avinturo staat ook een verdere uitleg over de classificatie van Italiaanse wijnen en de DOCG, DOC en IGT/IGP keurmerken). De Prosecco DOCG wijnen komen grotendeels uit Conegliano – Valdobbiadene. Min of meer de basis van alle Prosecco. Iets ten Zuidwesten van dit gebied, rondom Asolo ligt het tweede DOCG gebied voor de Prosecco. Prosecco DOC wijnen komen in een veel groter gebied voor.

Verderop vertel ik je meer over deze verschillende Prosecco soorten. Binnen Prosecco DOCG en Prosecco DOC zijn er namelijk nog een aantal variaties. Deze hebben te maken met geografische ligging / gebiedsaanduiding en/of met kwaliteit.

Zo zijn er binnen het gebied van de Prosecco Conegliano Valdobbiadene DOCG een tweetal subzones. De Cartizze en 43 zogenaamde ‘Rives’.

Prosecco uit de Cartizze

Het gebied waar de allerbeste Prosecco vandaan komt is de Cartizze. Het is gelegen in het hart van de Prosecco Conegliano Valdobbiadene DOCG wijnstreek.

Bij de Prosecco Superiore di Cartizze geldt bovendien alleen voor Spumante wijnen.

De Prosecco Rives

Naast de Cartizze bestaan er 43 gebiedsaanduidingen onder de noemer ‘Rive’. Het woord Rive is de Italiaanse benaming voor heuvel of berghelling. Het consortium van de regio Conegliano-Valdobbiadene heeft 43 gebieden benoemd, waar de Glera-druif het beste kan worden verbouwd. Dit zijn gebieden met een extreem steile heuvel, een ideale zonligging en een groot temperatuurverschil tussen dag en nacht.

Een Prosecco Superiore mag de naam Rive dragen als er aan de volgende voorwaarden is voldaan:

De druiven uitsluitend op land zijn verbouwd dat is aangemerkt als Rive;

De wijn een spumante is. Spumante prosecco heeft een druk van meer dan drie bar. Frizzante, ook wel half-mousserend genoemd, is niet toegestaan;

De opbrengst per hectare nog lager ligt dan de reguliere DOCG-regelgeving.

Deze regels (waar overigens nog mee geëxperimenteerd wordt omdat deze pas een paar jaar geleden zijn vastgesteld) zorgen ervoor dat een Prosecco die aangemerkt is als Rive, aan de consument een garantie geeft van een kwaliteitswijn. De naam van de Rive is toegevoegd aan het etiket.

Onderstaand een opsomming van alle 43 Prosecco Rives (12 gemeenten en 31 lokale gebieds-/plaatsaanduidingen): Arfanta, Bagnolo, Barbisano, Bigolino, Campea, Carpesica, Cison di Valmarino (gemeente), Col San Martino, Colbertaldo, Colfosco, Collalto, Colle Umberto (gemeente), Combai, Corbanese, Cozzuolo, Farra di Soligo (gemeente), Farrò, Follina (gemeente), Formeniga, Guia, Manzana, Miane (commune), Ogliano, Pieve di Soligo (gemeente), Premaor, Refrontolo (gemeente), Resera, Rolle, Rua, San Giovanni, San Michele, San Pietro di Barbozza, San Pietro di Feletto (gemeente), San Vendemiano (gemeente), San Vito, Santa Maria, Santo Stefano, Scomigo, Solighetto, Soligo, Susegana (gemeente), Tarzo (gemeente) en Vidor (gemeente).

We weten nu waar de Prosecco vandaan komt. Nu duiken we dieper in het productieproces van de Prosecco.

Hoe wordt Prosecco gemaakt?

In het begin van dit artikel hebben we de korte uitleg al gegeven. Prosecco bestaat voor minimaal 85% uit de Glera druif en wordt gemaakt volgens de Metodo Martinotti (ook wel Metodo Charmat genoemd). Hierbij vindt de tweede vergisting plaats in een afgesloten stalen tank (autoclave) in plaats van in de fles (Metodo Classico).

Er is echter wel één uitzondering voor een heel klein deel van de productie (naar schatting 0,7%, slechts 252.000 flessen -door zo’n 30 producenten- van de 355 miljoen flessen Prosecco die er in totaal worden gemaakt (cijfers 2015)). Die bereiding heet de Prosecco Col Fondo waarbij de tweede vergisting wel in de fles plaatsvindt. Daarover verderop meer.

Op de avinturo website heb ik al uitgelegd hoe Italiaanse mousserende wijnen gemaakt worden. We zetten alle stappen nog even op een rij:

• de wijnstokken worden in de winter gesnoeid;
• in het voorjaar beginnen de wijnstokken te bloeien;
• de druiven rijpen door de zon;
• in het najaar worden de druiven geoogst.

Tot hier is het bij alle wijnen hetzelfde. Ook het verwerken van de geoogste druiven voor de eerste gisting (de zogenaamde fermentatie) is hetzelfde als bij het maken van de niet-mousserende wijn. In deze fase worden de natuurlijke suikers in de druiven na het kneusen (licht persen) omgezet in alcohol en koolzuur. Het koolzuurgas ontsnapt, de wijn met alcohol blijft over. Dit duurt ongeveer twee weken.

Metodo Martinotti

Deze methode wordt ook wel metodo Charmat genoemd

Bij een mousserende wijn volgt er een tweede vergisting. Deze zorgt uiteindelijk voor de bubbels in je glas. Aan de basiswijn wordt na de eerste vergisting een suiker- en gistmengsel (de ‘tirage’) toegevoegd. Hierdoor komt er CO2 vrij, deze zorgen voor de bubbels in de wijn. Nadat dit proces is voltoooid en de wijn heeft gerust (ongeveer drie maanden) wordt deze gefilterd en wordt er een mengsel van suiker en most (dosage) aan toegevoegd om de zoetheid te bepalen. Vervolgens wordt de Prosecco gebotteld en klaargemaakt om te worden verkocht en gedronken. Bij de dosage wordt de zoetheid van de Prosecco (Brut, Dry of Extra Dry) bepaald.

Prosecco Col Fondo

Er is nog een andere manier van Prosecco maken. Dat heet Prosecco Col Fondo. Een heel klein deel van de productie (minder dan 1%) van Prosecco wijn wordt nog op de manier gemaakt zoals dat heel vroeger werd gedaan toen men nog niet over de techniek kon beschikken van de grote stalen druktanks.

De tweede vergisting vindt dan plaats in de fles.

Het eerst deel van de bereiding van deze Prosecco gaat volgens de Metodo Classico (zoals bij het maken van Champagne in Frankrijk). De basiswijn gaat met suikers en gisten in een fles. Tot zover niets nieuws. De allerlaatste stap, het bevriezen van de hals (‘sboccatura’ ofwel dégorgement) en het verwijderen van het bezinksel, wordt niet gedaan. De naam Col Fondo staat dan ook voor ‘met bezinksel’. Er wordt dus ook geen suiker meer toegevoegd, waardoor er heel weinig restsuiker in de Prosecco zit. De Prosecco Col Fondo blijft meestal een maand of zes liggen voordat deze verkocht wordt. Het is een ‘troebele’ Prosecco.

Welke soorten Prosseco zijn er?

Er zijn behoorlijk wat verschillende soorten Prosecco wijnen. Als we naar verschillende varianten kijken, kan dat op meerdere manieren:

• verschillen in kwaliteit;
• verschillen in productiemethode;
• verschillen in herkomstgebied;
• verschillen in zoetheid;
• etcetera.

Als we een -volgens de kenners, want je bepaald nog altijd zelf welke Prosecco jij het lekkerst vindt- lijst maken van de Prosecco op kwaliteit, ziet deze er als volgt uit:

1. Valdobbiadene Superiore di Cartizze DOCG
2. Conegliano Valdobbiadene Prosecco Superiore Rive* DOCG
3. Asolo Prosecco Superiore DOCG
4. Conegliano Valdobbiadene Prosecco Superiore DOCG

Prosecco naar herkomst en kwaliteit

De meeste Prosecco liefhebbers zullen kijken naar de Italiaanse kwaliteitsniveaus van wijn (DOCG, DOC, IGT…). Bovenstaande afbeelding laat de herkomst zien met daarbij de verschillende kwaliteitsniveaus zijn. Te onderscheiden zijn:

• Conegliano Valdobbiadene Prosecco DOCG
• Valdobbiadene Superiore di Cartizze DOCG
• Conegliano Valdobbiadene Prosecco Superiore Rive* DOCG
• Conegliano Valdobbiadene Prosecco Superiore DOCG
• Asolo Prosecco DOCG
• Asolo Prosecco Superiore DOCG
• Asolo Prosecco Superiore ColFondo DOCG
• Prosecco DOC
• Prosecco DOC Treviso en Prosecco DOC Trieste
• Prosecco DOC

Met bovenstaande opsomming en classificatie hebben we meteen ook de verschillen in herkomst. De Prosecco DOCG komt vooral voor in het originele gebied waar de Prosecco is ontstaan. De wijngaarden die tussen Valdobbiadene (links) en Conegliano (rechts) zijn gelegen. De kenners bestempelen daarbij de Prosecco uit het Cartizze gebied als de allerbeste Prosecco.

Daarna komen de Prosecco Superiore DOCG wijnen uit een van de 43 Rives. Zoals hierboven al beschreven zijn dat door het consortium speciaal aangewezen gebieden die een nog betere Prosecco opleveren dan die gemaakt zijn in een van de wijngaarden die daarbuiten liggen.

Na deze twee komen de DOCG Superiore Prosecco’s uit Asolo en Conegliano Valdobbiadene die niet binnen een Rive vallen.

En de laatste groep zijn de Prosecco’s die als DOC zijn gekwalificeerd. Hierbij zijn de subzones Treviso en Trieste die de betere DOC Prosecco leveren.

Verschillen in productiemethode

In het hoofdstuk ‘hoe wordt prosecco gemaakt’ heb je al kunnen lezen dat er twee verschillende soorten Prosecco zijn als we kijken naar de productie ervan.

Bijna alle Prosecco wordt gemaakt volgens de Metodo Martinotti (ook wel Metodo Charmat genoemd). De tweede vergisting vindt plaats in grote stalen tanks. Uitzondering (minder dan 1% van alle Prosecco) is de Prosecco in het Asolo gebied waar een klein deel nog traditioneel wordt gemaakt met een tweede vergisting in de fles. Deze Prosecco wordt Prosecco ColFondo genoemd. Meer informatie lees jij in het vorige hoofdstuk.

Verschillen in zoetheid: Prosecco Brut, Dry of Extra Dry

De smaak van de Prosecco wijn wordt voor een groot deel bepaald door de zoetheid. Na de tweede vergisting en vlak voor het bottelen van de wijn wordt er suiker toegevoegd. De hoeveelheid suiker bepaald de toevoeging van bijvoorbeeld Dry of Brut aan de Prosecco.

Het is overigens zeer verwarrend. Zoek je een droge Prosecco? Dan kies je voor een Prosecco zonder ‘dosage’ (nature). Oplopend van droog naar zoet zijn het:

• Zero Dosage/Nature (de meest droge Prosecco)
• Extra Brut
• Brut
• Extra Dry
• Dry
• Demi Sec (de meest zoete Prosecco)

Prosecco kom je echter het meest tegen als Dry, Extra Dry of Brut. Een kleine toelichting.

Prosecco Dry

Je zou verwachten dat dit de meest droge versie is. Dat is echter niet waar. Het is de meest zoete versie zelfs, met een hoeveelheid restsuiker per liter tussen de 17 en 32 gram.

Prosecco Extra Dry

Dit is de meest gangbare versie van de Prosecco waarmee er ooit is gestart. In Italië zelf is dit de meest gedronken soort. De Prosecco bevat 12 tot 17 gram restsuiker.

Prosecco Brut

Deze variant van de Prosecco is de meest moderne. Gemaakt voor de export. Van de genoemde drie varianten (Dry, extra Dry en Brut) de meest droge Prosecco van allemaal. De Prosecco bevat maximaal 12 gram suiker en is wat betreft het suikergehalte het best vergelijkbaar met een Champagne uit Frankrijk of de Franciacorta Brut uit Italië.

Verschillende bubbels: Prosecco Spumante of Frizzante

Zoals je bij de informatie over productie van de Prosecco (of het artikel over Italiaanse mousserende wijnen) al hebt kunnen lezen, is een mousserende wijn een Spumante of een Frizzante. Een Spumante komt het meest voor, de meeste Prosecco wijnen zijn daardoor ook Spumante.

Bij een Prosecco Spumante duurt de tweede vergisting minimaal een maand (soms tot wel drie maanden) en is de druk in de fles 3-5 Bar. Voor een Spumante worden de beste Glera druiven gebruikt.

Bij een Prosecco Frizzante duurt de vergisting in de fles minder dan een maand en is de druk in de fles maximaal 3 Bar.

De betoverende Prosecco wijnroutes

Als je de Prosecco ter plaatse in Italië wil gaan ontdekken, zijn er twee officiële wijnroutes beschikbaar. De routes gaan langs de wijngaarden en de verschillende wijnmakers in het gebied. De twee beschikbare wijnroutes zijn:

• Strada del Prosecco e Vini dei Colli Conegliano Valdobbiadene;
• Strada del Vino del Montello e Colli Asolani.

Strada del Prosecco e Vini dei Colli Conegliano Valdobbiadene

De meest uitgebreide Prosecco wijnroute is die in het originele gebied van de Prosecco. Het is van de twee routes de meest uitgebreide en ook de mooiste. Een deel van het gebied is niet voor niets in 2019 toegevoegd aan de UNESCO Werelderfgoedlijst. De route start in Valdobbiadene en voert door onder andere San Stefano, Campea, Colbertaldo, Farra di Soligo en San Pietro di Feletto naar Conegliano. Al kun je deze uiteraard ook andersom rijden 🙂

De route is een kleine 50 kilometer. Hoe lang je erover doet hangt af van je vervoer en het aantal stops dat je onderweg doet om nieuwe Prosecco te proeven en te ontdekken.

En had ik al verteld dat deze route in 1966 de allereerste officiële wijnroute van Italië was?

Er is een eigen website van deze officiële Prosecco wijnroute online.

Strada del Vino del Montello e Colli Asolani

De tweede Prosecco wijnroute is de officiële wijnroute in het Asolo Prosecco DOCG gebied. De informatie over de Strada del Vino Montello e Colli Asolani kun je online vinden. Naast de Prosecco proef je hier ook andere wijnen uit het gebied rondom Asolo.

Op avinturo is overigens een zeer uitgebreid overzicht van alle Strada dei Vini. Bekijk het overzicht van een kleine 100 officiële wijnroutes in Italië.

Geraadpleegde bronnen

Naast onze eigen ervaringen heb ik ook de nodige informatie online bekeken. Om het je gemakkelijk te maken om zelf ook online Prosecco te gaan ontdekken, staan hier alle Prosecco gerelateerde websites en blogs bij elkaar. Als je er eentje mist, laat het dan even weten.

Consortia van wijnmakers

Consortium van de Conegliano Valdobbiadene Prosecco DOCG wijnmakers

Consortium van o.a. de Asolo Prosecco DOCG wijnmakers

Consortium van de Prosecco DOC wijnmakers

De verschillende wijnroutes

Strada del Prosecco e Vini dei Colli Conegliano Valdobbiadene

Strada del Vino del Montello e Colli Asolani

Overige wijnsites en blogs

Italian Wine Central

https://winefolly.com/wines/prosecco/

Websites tourisme en bezienswaardigheden

Officiële website van Veneto

Officiële website van Valdobbiadene

Officiële website van Conegliano

Officiële website van Asolo

Officiële website van Treviso

Officiële website van Venetië

De betoverend mooie Prosecco heuvels op de UNESCO Werelderfgoedlijst (en de Engelse variant)