Chianti wijn
Van ‘Fiasco’ tot Chianti Classico en Gran Selezione
De Chianti is een van de meest bekende wijnen van Italië. De rode wijnen worden gemaakt in de Chianti wijnstreek in Toscane. Voordat we dieper in deze beroemde Toscaanse wijn duiken, geven we kort antwoord op de vraag wat de Chianti nu eigenlijk voor een wijn is.
Wat is een Chianti wijn?
Een Chianti wijn is een rode wijn die voor minimaal 70% (dat is overigens 80% bij een Chianti Classico) is gemaakt van de Sangiovese druif. De Chianti komt uit de Chianti streek in de prachtige Italiaanse regio Toscane, voornamelijk uit het gebied tussen Florence, Siena en Arezzo. In 1932 zijn de voorschriften en de 8 productiegebieden vastgesteld. Naast het meest bekende – en centraal gelegen- Chianti Classico gebied zijn dat de de aangrenzende Chianti wijnstreken Colli Aretini, Colli Fiorentini, Colli Senesi, Colline Pisane, Montalbano, Montespertoli en Rufina.
De Chianti wijnen binnen deze genoemde gebieden die aan de vastgestelde voorschriften voldoen, dragen de classificatie DOCG. Afhankelijk van een langere rijping van de wijn kan hier Superiore, Riserva of Gran Selezione aan worden toegevoegd.
Bovenstaande beschrijving is kort, nog zeker niet volledig en heeft op een aantal punten verdere toelichting nodig. Op bijgaande pagina ga ik de lange, uitgebreide versie met je delen.
Vooraf: voor wie alleen komt om Chianti (Classico) wijn te kopen ...
Hieronder een klein overzicht van aanbieders van Chianti wijnen in Nederland en België. Want hoewel de site van Avinturo niet gaat over het kopen van wijn, geven we bij uitzondering een beknopt overzicht van enkele Chianti aanbieders (waarbij we er vanuit gaan dat je ouder dan 18 bent). Aangezien Avinturo vooral over Italiaanse wijnstreken en de mogelijke wijnproeverijen er plekke gaat, willen we je graag ons Chianti avontuur vertellen en uitleggen waar deze vandaan komen en hoe de rode Chianti wijnen gemaakt worden. Lees dus vooral hieronder verder...
Nederlandse wijnwinkels
Pane e Vino –
Aanbod Chianti wijn
Villa Fattoria – Aanbod Chianti wijn
Grand Cru Wijnen – Aanbod Chianti wijn
Abels Wijnen – Aanbod Chianti wijn
Ockhuysen – Aanbod Chianti wijn
Slijterijketens in Nederland
Gall & Gall – Aanbod Chianti wijn
Mitra – Aanbod Chianti wijn
Gastrovino – Aanbod Chianti wijn
Supermarkt Chianti
Albert Heijn | AH – Aanbod Chianti wijn
Plus – Aanbod Chianti wijn
Jumbo –
Aanbod Chianti wijn
Belgische wijnwinkels
Licata – Aanbod Chianti wijn
Vinopio – Aanbod Chianti wijn
prik & tik – Aanbod Chianti wijn
Wijnimport Peter – Aanbod Chianti wijn
En nu snel verder met de Chianti wijn...
Van Fiasco naar (Chianti) Classico en tenslotte 'Gran Selezione'
De Chianti wijn behoort tot de meest bekende wijnen uit Italië. Dat verschillende Chianti wijnen tegenwoordig tot de betere Italiaanse wijnen gerekend mogen worden, was een tijdje terug nauwelijks (of eigenlijk niet) te bevatten. Niet toevallig was de benaming van de bekende oude strooien mandflessen ‘fiasco’.
Hoe anders is dit tegenwoordig. De Chianti heeft door meerdere verbeterslagen een veel beter imago gekregen. Met als laatste toevoeging aan de verschillende soorten Chianti wijnen de Chianti Classico DOCG Gran Selezione. Dat klinkt aanmerkelijk beter.
Op deze pagina neem ik je mee naar het betoverende mooie Toscane en dan met name naar de schitterende Chianti wijnstreek. Ik ga je bijpraten over de geschiedenis van de wijn, de verschillende Chianti routes, de druivensoorten die er in deze mooie wijn gebruikt (mogen) worden en de verschillende soorten Chianti die er zijn. Verder zullen we een aantal bekende Chianti wijnhuizen presenteren en als laatste krijg je het meest uitgebreide overzicht van wijnwinkels in Nederland en België waar je online Chianti wijn kunt kopen.
De hoofdstukken over de Chianti zijn:
- Geschiedenis van de Chianti wijn
- Alle soorten Chianti op een rij
- Chianti DOCG
- Chianti Classico DOCG
- De Chianti wijnstreek en de Chianti wijnroute(s)
- De Chianti Classico en de Gallo Nero
Geschiedenis van de Chianti wijn
De wat oudere wijndrinkers en Italië liefhebbers kennen de Chianti waarschijnlijk allemaal wel van de bekende strooien mandflessen uit de jaren 60, 70 en 80 van de vorige eeuw. En je ziet ze nog wel eens. De geschiedenis van de wijn uit het gebied tussen Florence, Siena en Arezzo, gaat echter ver terug.
De Etrusken zagen de wijn vooral als handelsproduct om er geld mee te verdienen voor het levensonderhoud. Van de Romeinen valt niet veel terug te vinden over hetgeen zij van de Chianti vonden. Waarschijnlijk niets bijzonders. Na de ondergang van het Romeinse rijk kwam de wijnbouw in Toscane pas weer op gang in de Middeleeuwen. Veel bekende namen van Adellijke families uit die tijd zien we nog steeds terug bij het maken van de bekende Toscaanse wijn. Denk daarbij aan Antinori, Frescobaldi en Ricasoli.
Sinds 1716 pakte hertog Cosimo de’Medici de wijnbouw professioneler aan. Per decreet werden de beste wijngebieden vastgelegd en kwamen er voorschriften waaraan de wijn moest voldoen. De betere wijngebieden in Toscane in die tijd waren naast Chianti, Pomino, Carmignano en Valdarno Sopra.
Tot ver in de 19e eeuw werd Chianti wijn alleen van de populaire Sangiovese druif gemaakt. De wijn werd (erg) jong gedronken, gezien de aanwezige zuren en tannine was dat geen succes. Het was een wijn van matige kwaliteit.
Baron Bettino Ricasoli (en vaste bewoner van kasteel Brolio in Chianti) speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de Chianti. Hij zocht naar manieren om de wijn te verbeteren, en wist in 1872 (na 30 jaar experimenteren) wat de voor dan beste verhouding was voor de wijn. De Chianti werd gemaakt van Sangiovese (70%), Canaiolo (15%) en de witte druiven Malvasia en Trebbiano Toscano vormden de laatste 10%. Daarbij kwam de aanbeveling om de wijn een tweede te keer te laten gisten (Metodo Governo) door zoete ingedroogde druiven aan de jonge wijn toe te voegen. Het resultaat was een zachtere wijn die veel sneller drinkbaar was.
Het ‘recept’ van Baron Rocasoli werd in 1967 overgenomen bij het uitdelen van de DOC status van de Chianti. De populariteit van de wijn zorgde voor overproductie. De wijn werd in grote delen van Toscane geproduceerd om aan de grote vraag te voldoen. Het kwam de kwaliteit helaas niet ten goede. De DOC voorschriften lieten te veel ruimte aan de wijnmakers om alleen de allerbeste kwaliteit te garanderen.
Het imago van de Chianto nam af. De bekende strooien mandflessen deden hun naam ‘fiasco’ eer aan.
Een groep wijnmakers nam initiatief om de wijn te verbeteren. De bereidingswijze van Ricasoli leek achterhaald door de tijd. Er kwamen nieuwe productierichtlijnen waarbij de tweede gisting en het toevoegen van witte druiven niet meer noodzakelijk waren. In deze periode ontstonden er ook nieuwe wijnen die niet aan de richtlijnen van de Chianti DOC voldeden maar van betere kwaliteit waren. Deze wijnen kregen een IGT (kenmerk dat ze in een bepaald gebied zijn gemaakt) classificatie. Bekende voorbeelden hiervan zijn Tignanello, le Pergole Torte, Flaccianello en Cepparello.
Promotie van de Chianti tot DOCG wijn
In 1974 werd de Chianti gepromoveerd tot DOCG wijn. De voorschrijften werden verder aangescherpt. Een lagere opbrengst per hecatere. Een andere verhouding van de druivensoorten, meer Sangiovese en minder wit. De Sangiovese druif verbeterde ook van kwaliteit door de verschillende experimenten en nieuwe technieken.
In 1996 werd de Chianti Classico DOCG vastgesteld. Met eigen voorschriften was dit de betere Chianti uit de oorspronkelijke wijnstreek Chianti.
Alle soorten Chianti op een rij
Kijkend naar de DOCG en DOCG classificatie, zijn er in de Chianti wijnstreek de volgende wijnen te onderscheiden:
- Chianti Classico DOCG
- Chianti DOCG
- Vin Santo del Chianti Classico DOC
- Vin Santo del Chianti DOC
Belangrijk daarbij is dat de Chianti DOCG in 8 subgebieden wordt geproduceerd. Van deze 8 vastgestelde productiegebieden, is de Chianti Classico de meest bekende wijnstreek.
Op de Chianti pagina van Winefolly kun je nog een mooie infographic vinden van de kwaliteitspyramide van de Chianti wijnen en de verschillende subgebieden. Onderstaande onderverdeling heeft dan met name betrekking op de langere rijping van de wijn in de fles. De pyramide ziet er als volgt uit:
- Gran Selezione – alleen bij de Chianti Classico (2,5 jaar extra op de fles gerijpt)
- Riserva (2 jaar extra)
- Chianti Classico (1 jaar extra)
- Chianti Colli Fiorentini (1 jaar extra)
- Chianti Rufina (1 jaar extra)
- Superiore (1 jaar extra, alle subgebieden)
- Chianti Montespertoli (9 maanden extra)
- Chianti (6 maanden extra)
- Chianti Colli Aretini (6 maanden extra)
- Chianti Colline Pisane(6 maanden extra)
- Chianti Colli Senesi (6 maanden extra)
- Chianti Montalbano (6 maanden extra)
- De Chianti DOCG en de Chianti Classico DOCG
We duiken even wat dieper in de verschillen tussen de Chianti DOCG en de Chianti Classico DOCG en kijken daarbij naar de voorschriften die er voor beide wijnen zijn vastgesteld.
De grootste verschillen zitten hem vooral in het percentage Sangiovese en het wel of niet toestaan van witte druiven.
We zetten de beide wijnen voor je op een rij.
De Chianti DOCG
Na de DOC toekenning in 1967 kreeg de Chianti de DOCG status in 1984. Het gebied waar de Chianti DOCG mag worden geproduceerd volgens de richtlijnen, zijn de 7 subgebieden Colli Aretini, Colli Fiorentini, Colline Pisane, Colli Senesi, Montalbano, Montespertoli en de Rufina. In totaal wordt er op ruim 14.000 ha. een kleine 700.000 hl. geproduceerd. Dat zijn maar liefst 91.308.000 flessen Chianti.
Voor wat betreft de wijn zelf is er een minimum van 70% Sangiovese druiven verplicht. De overige 30% kan bestaan uit de rode druifenrassen Cabertnet Franc en/of Cabernet Sauvignon. Als er witte druiven worden gebruikt, mag dat maximaal 10% zijn. Uitzondering is de Chianti DOCG uit Colli Senesi. Deze mag alleen uit de eerder genoemde rode druiven bestaan, waarbij er minimaal 75% Sangiovese moet zijn.
Voor de Chianti DOCG zijn de bepalingen voor de Superiore dat de wijn 1 jaar extra heeft gerijpt en voor de Riserva is dat 2 jaar.
Het minimum alcoholpercentage in de wijn ligt tussen de 11,5% (uit de subgebieden Colli Aretini, Colline Pisane en Montalbano) en de 13% (Colli Senesi Riserva). De rijping ligt hierbij tussen de 4 maanden (Montespertoli) en de 2 jaar (Colli Senesi Riserva, van deze 2 jaar is de rijping minimaal 8 maanden in vaten 4 maanden in de fles.
De Chianti Classico DOCG
Naast de ‘gewone’ Chianti DOCG is er verder de nog bekendere Chianti Classico DOCG wijn. Deze wijn komt uit het meest oorspronkelijke Chianti wijngebied, een van de 8 vastgestelde subgebieden waar de Chianti mag worden geproduceerd en als DOCG is geclassificeerd.
Na de DOC status (1967) en de DOCG status (1984) van de Chianti, werd het Classico wijngebied met eigen DOCG (en eigen productieregels) onderscheiden in 1996. Het Chianti Classico gebied heeft een omvang van een kleine 5.500 ha. waar zo’n 252.000 hl. wordt geproduceerd. In totaal levert dit 33.600.000 flessen Chianti Classico op. Hiervan wordt naar schatting zo’n 80% geëxporteerd naar het buitenland. Noord Amerika is het belangrijkste exportgebied. De Verenigde Staten (33%) en Canada (8%) zijn samen de grootste afnemers met ruim 40% van de geëxporteerde Chianti Classico wijnen. Daarna volgen, op grote afstand, Duitsland (12%), Scandinavië (5%) en het Verenigd Koninkrijk waar zo’n 4% van de wijn wordt gedronken.
De samenstelling van de Chianti Classico DOCG verschilt van de Chianti DOCG op het gebied van het niet mogen toevoegen van een klein percentage van witte druiven. Dit voorschrift is per 2006 vastgesteld. In de Chianti Classico is het minimale percentage Sangiovese ook iets hoger, namelijk 80%. De overige 20% mag dus alleen uit andere rode druiven bestaan. Hiervoor kunnen de internationale druiven Cabernet Sauvignon, Cabernet Franc, Merlot, Syrah en Petit Verdot of de lokale druiven Canaiolo, Colorino, Mammolo, Malvasia Nera, Pugnitello en de Foglia Tonda worden gebruikt.
De Chianti Classico is er in 3 kwaliteitsniveaus:
Chianti Classico (Annata)
minimale rijping: 1 jaar
minimum alcoholpercentage: 12%
Chianti Classico Riserva
minimale rijping: 2 jaar (waarvan 3 maanden op de fles)
minimum alcoholpercentage: 12,5%
Chianti Classico Gran Selezione
minimale rijping: 2,5 jaar (waarvan 3 maanden op de fles)
minimum alcoholpercentage: 13%
opmerking: de druiven voor deze wijn mogen alleen van de wijngaarden van het eigen wijnhuis komen
De Chianti Classico Gran Selezione
Sinds 2014 is er een nieuwe categorie binnen de Chianti Classico bijgekomen. Wijnen vanaf het oogstjaar 2010 die aan de nieuwe voorschriften voldoen, komen hiervoor in aanmerking.
De allerbeste Chianti Classico heeft als naam Chianti Classico Gran Selezione DOCG. Deze wijn maakt ongeveer 5% uit van alle Chianti Classico wijnen. Ze worden gemaakt van de allerbeste druiven van de wijnhuizen en mogen, zoals gezegd, alleen van de eigen wijngaarden komen.
De Chianti Classico (en de Zwarte Haan)
Van alle soorten Chianti is de Chianti Classico de meest bekende. Het Chianti Classico gebied is een van de acht deelgebieden in de Chianti.
In 1924 waren het de wijnmakers uit de meest oorspronkelijke Chianti streek die hun wijn wilden beschermen tegen de toen al groeiende concurrentie van andere wijnhuizen die de Chianti op de markt brachten. Vanuit de kwaliteitsgedachte (en de bescherming van hun wijn) werd door de wijnmakers uit het oorspronkelijke gebied een vereniging van wijnmakers opgericht. Dit consorzio del Gallo Nero gingen trokken samen op om hun wijn te beschermen.
Nog steeds zijn de wijnhuizen verenigd, al is de naam tegenwoordig iets anders. Onder de naam Consorzio Vino Chianti Classico wordt gezamenlijk gestreefd naar de allerbeste kwaliteit. De afbeelding van de bekende Zwarte Haan (il Gallo Nero) wordt nog steeds gevoerd door de aangesloten bedrijven. Overigens zijn niet alle wijnboeren in deze regio aangesloten, het is geen verplichting.
Legende van de Zwarte Haan (de Gallo Nero)
In de middeleeuwen kwamen de rivaliserende stad-staten Florence en Siena overeen om hun strijd over de grensgebieden te beslechten met een wedstrijd. Bij dageraad zou vanuit elke stad een ridder te paard vertrekken. Waar de beide ridders elkaar zouden ontmoeten, zou de grens worden vastgesteld.
De dageraad werd aangekondigd door het kraaien van een haan. In Siena werd hiervoor een mooie witte, volgegeten haan geselecteerd. In Florence daarentegen werd er een magere, uitgehongerde zwarte haan uitgekozen. Deze werd door de honger eerder wakker en begon onmiddelijk te kraaien.
Doordat de ridder vanuit FLorence veel eerder kon vertrekken, ontmoette hij de ridder van Siena op slechts 12 km. afstand van Siena. Het grootste gebied tussen beide steden (waaronder de Chianti) kwam hierdoor onder Florentijns gezag.
Geraadpleegde bronnen
Om het jou gemakkelijk te maken om zelf online ook alvast de Chianti wijnen te gaan ontdekken, staan hier een groot aantal relevante Chianti websites en blogs bij elkaar.
Consortia van wijnmakers
- Consorzio Vino Chianti
- Consorzio Vino Chianti Classico
- Consorzio Chianti Colli Fiorentini
- Consorzio Chianti Colli Senesi
- Consorzio Chianti Rufina
De verschillende wijnroutes
- Strada del Vino e dell’Olio Chianti Classico (de originele wijnroute van de Chianti Classico)
- Strada del Vino delle Colline Pisane
- Chianti Colli Aretini
Bekijk ook de overige wijnroutes van Toscane op de pagina van Toscaanse wijnen en wijngebieden. Of je kunt het overzicht met alle Italiaanse wijnroutes bekijken. Het zijn er bijna 100.
